اتومبیل‌ها صرف‌نظر از مدل و قیمت همه دارای داشبورد هستند که مهمترین بخش آن دقیقا پیش روی راننده است. داشبورد خودرها در درجه اول برای نمایش علائم عملکرد خودرو و دسترسی آسان به کنترل‌های مشخصی در نظر گرفته شد که امروز به طراحی و جذابیت آن توجه زیادی می‌شود. در هر صورت چه خودرود شما یک پیکان دهه ۵۰ باشد یا یک پورشه ۲۰۱۶ داری یک سری نشانگرهایی در قیمت داشبورد است که در یک لحظه و یک نگاه راننده را از وضعیت کارکرد خودرود مطلع میکند. تصور کنید که راننده برای اطلاع از میزان باقیمانده سوخت، مجبور باشد در باک خودرو را باز کرده و به داخل آن نگاه کند! این یعنی اطلاع از عملکرد بدون استفاده از شاخص.
کسبوکار صرف نظر از نوع و ماهیت، علم شاخص‌ها و معیارهاست، حرف زدن در مورد ارزیابی و عملکرد کسبوکار بدون شاخص‌ها و معیار مثل سنجیدن میزان سوخت خودرو با نگاه کرده به درون باک است. پس کسبوکار هم به یک داشبورد نیاز دارد که با ارزیابی پارامترهای مشخصی نحوه عملکرد صحیح هر بخش را با یک نگاه کلی به‌درستی نمایش دهد. در این مقاله یکی از بهترین داشبوردهای کسبوکار یعنی SWOT را معرفی کرده و نحوه استفاده از آن در ارزیابی عملکرد نتایج کسبوکار، به سادهترین شکل بیان خواهد شد.
یک سوء تفاهم
کسب‌وکارهای اینترنتی به دلیل ماهیت فناوری و دسترسی آسان به اطلاعات آماری زیادی مثل تعداد بازدیدها، تعداد کاربران، تعداد کلیک‌ها، تعداد خریدها، اعضاء و.. تصور می‌کنند شاخص‌های قابل اطمینانی برای ارزیابی عملکرد در اختیار دارند، اما اینطور نیست. این یک سوء تفاهم است! آمارها و تحلیل‌ها هر کدام عملکرد کسبوکار را در یک بخش یا یک بازه نشان می‌دهد. درست مثل این که برای سنجش عملکرد تک تک قطعات موجود در خودرو، یک نمایشگر مستقل در داشبورد تعبیه شود. تحلیل‌های نرم‌افزاری علاوه بر جزئیات زیاد آماری حتی به صورت کلی هم، ارزیابی قابل استنادی در اختیار شما قرار نمی‌دهد. برای مثال الکسا – با تمام جزئیاتی که ارائه میکند – معیار قابل استنادی نیست مگر این که مدل کسبوکار شما طرف سومی باشد.
کودک دلبند شما
به والدینی که تازه صاحب فرزند می‌شوند یک کارت نمودار رشد داده می‌شود که تشخیص دهند کودک دلبندشان طبق یک الگوی سالم و صحیح رشد میکند یا خیر؟ این نمودار رشد که شاخص علائم حیاتی رشد – مثل قد، وزن و غیره را در طول مدت رشد نشان می‌دهد، در عین سادگی یک معیار معتبر قابل ارزیابی در اختیار والدین و پزشک کودک قرار می‌دهد. اهمیت استناد کردن به الگوی ذکر شده در مقاطع سنی پائین‌تر – یعنی زمانی که کودک ضعیف‌تر است – بیشتر احساس می‌شود. کسبوکار هم مثل کودک دلبند شما نیازمند مراقبت است و SWOT معیاری است که بدون پیچیدگی‌های آماری و ریاضی، شما را قادر می‌سازد ارزیابی قابل اتکایی از کسب‌وکارتان داشته باشید.
قصه تولد SWOT
گفته می‌شود برای اولین بار در جنگ دوم جهانی در علوم نظامی به کار گرفته شد. بعد از جنگ – مثل کارخانه‌های نظامی که در اختیار صنایع قرار گرفتند – مفاهیم آن به صنایع راه یافت. اگرچه به‌درستی نمی‌توان ابداع، توسعه و مفهوم‌سازی آن را به شخص یا گروه خاصی نسبت داد. برخی آن را به جورج‌آلبرت‌اسمیث و سی‌رولاندکریستینسن، دو تحصیلکرده مدرسه بازرگانی هاروارد نسبت می‌دهند. در سال ۱۹۷۰ به عنوان یک راهکار نتیجه‌بخش مورد توجه مدیران قرار گرفت و در دهه ۹۰ میلادی بازنگری بیشتری روی آن صورت گرفت.
علی‌رغم این‌که این روش بیشتر توسط سازمان‌ها و شرکت‌ها مورد استفاده قرار گرفته است SWOT این قابلیت را دارد که برای کسب‌وکارهای کوچک و افرادی که به دنبال بهبود شغلی و رشد فردی هستند مفید واقع شود. SWOT کمک میکند نقاط قابل بهبود را سریع و به‌درستی شناسایی و مدیریت کنید. استروالدر و ایوپیگنیور در کتاب خلق مدل کسبوکار از سوآت تحت عنوان یک مدل ارزیابی منظم کسبوکار یاد می‌کنند.
[restrict paid=”true”]
SWOT یعنی چه؟
SWOT سرواژۀ کلمات قوت‌ها (Strenghths) ، ضعفها (Weaknesses) ، فرصت‌ها (Opportunities) و تهدیدها (Threats) است. اگرچه دلم می‌خواست از ابتدای چهار کلمه معادل فارسی آن یک واژه معنی‌دار یا حداقل خوش‌لحن استخراج کنم! اجازه می‌خواهم معادل تلفظ لاتین آن را به خاطر سهولت نوشتاری از این پس “سوآت” بنویسم. مهمترین ویژگی این روش عدم نیاز به استفاده از فرمول‌های پیچیده آماری و ریاضی است. با سوآت می‌توان یک برنامه ارزیابی منظم قابل استناد برای کسبوکار طراحی کرد. سوآت اطلاعات و نتایج را به صورت کیفی ارزیابی میکند اگرچه از آمارهای کمی هم می‌توان برای شرح جزئیات آن بهره برد.
چگونه از SWOT استفاده کنیم
سوآت سرواژه یا ابتدای چهار کلمه: قوت، ضعف، فرصت و تهدید است. چهار ویژگی ذکر شده در همه کسب‌وکارها و مشاغل وجود دارد و شناسایی آنها به صورت دو به دو اساس روش کار سوآت است. از دو ویژگی اول یعنی قوت و ضعف تحت عنوان ویژگی‌های درونی نام برده و دو ویژگی فرصت و تهدید تحت عنوان ویژگی‌های بیرونی کسبوکار دسته‌بندی می‌شود. عوامل درونی عواملی تاثیرگذاری هستند که در کنترل شما قرار دارند مثل کیفیت پشتیبانی و پاسخگوی به کاربران و عوامل بیرونی عوامل تاثیرگذاری هستند که در کنترل مستقیم شما نیستند مثل قیمت تمام شده کالا، مشکلات سرور و.. به کمک این چهار بخش – که در دو گروه مجزا عوامل بیرونی و درونی دسته‌بندی شده‌اند – می‌توان به یک شاخص ارزیابی رسید که یک برنامه راهبرد در اختیار شما قرار می‌دهد.
گام اول: لیست
یک فهرست کامل از عوامل درونی و بیرونی (نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها) تهیه کنید. برای متال: توانایی فنی بالای توسعه دهندگان شما یک نقطه قوت است، پشتبانی آنلاین و در لحظه شما از مشتریان یک نقطه قوت به شمار می‌آید. نداشتن یک رابط کاربری خوب یک نقطه ضعف است علی‌رغم این‌که رفع آن در توانایی شماست. پتانسیل بالای مشتریان بالقوه و کاربران زیادی که عضو مجموعه شما هستند یک فرصت است و رقبایی که درصدد هستند با الگوبرداری شما را پشت‌سر بگذارند تهدید به شمار می‌آید. یک فهرست کامل – در دو بخش درونی و بیرونی – تدوین کنید. (قوت‌ها و ضعفها عوام بیرونی هستند و فرصت‌ها و تهدیدها عوامل درونی) نکته مهم: تمام مواردی که فهرست می‌کنید باید بر اساس وضعیت فعلی کسبوکار نوشته شود نه آنچه در گذشته بود یا در آینده قرار است اتفاق بیافتد. آمارهای نرم‌افزاری که در اختیار دارید می‌تواند به صورت کلی و بدون جزئیات ریاضی در تکمیل این لیست به شما کمک زیادی کند.
تکمیل لیست:
پاسخ به نمونه سوالات زیر درتکمیل لیست بالا کمک زیادی میکند. برای تعیین نقاط قوت چنین سوالاتی را پاسخ دهید: چه‌کاری را خوب انجام می‌دهید؟ چه‌چیزی باعث شده است که نتایج دلخواه شما حاصل شود؟ بعضی از نتایج رضایت‌بخش شما در اثر انجام چه کارهایی صورت گرفته است؟ برای تعیین نقاط ضعف: دوست دارید از چه‌چیزی دوری یا اجتناب کنید؟ چه‌کاری را می‌توانستید بهتر انجام دهید اما ندادید؟ چه چیزهای باید بهبود داده شود که توانایی و امکانات آن موجود است؟ چه منابعی را معطل و بیکار رها کرده‌اید؟ برای شناسایی فرصت‌ها: علائم تغییرات مثبت را در چه بخش‌هایی مشاهده می‌کنید؟ بازخوردهای غیرقابل پیش‌بینی را در کجاها مشاهده کردید؟ کاربران چه درخواست‌های جدیدی و غیر‌منتظره‌ای از شما دارند؟ و برای شناسایی تهدیدها بررسی کنید اگر چه چیزی‌هایی را از دست بدهید متوقف می‌شوید؟ چه‌چیزی شما را در بن‌بست قرار می‌دهد؟ نکته مهم: این پرسش‌ها فقط نمونه هستند، شما می‌توانید پرسش‌های بیشتر و کامل‌تری برای تکمیل لیست خودتان استفاده کنید.
گام دوم: ماتریس
ماتریس سوآت را رسم کنید. (ماتریس یک آرایش منظم ریاضی است که در قالب‌های مختلف می‌توان نتایج قابل پیش‌بینی از آن استخراج کرد) یک جدول شبیه آنچه در زیر مشاهده می‌کنید ترسیم نمایید. در این ماتریس از ترکیب دو به دو این چهار شاخص (قوت، ضعف، تهدید، فرصت) به چهار استراتژی می‌رسید که در این مقاله تحت عنوان برنامه راهبرد از آن یاد میکنم. چهار برنامه راهبرد عبارت است از:
| ماتریس SWOT |
نقاط قوت (Strenghths) | نقاط ضعف (Weaknesses) |
| فرصت‌ها (Opportunities) | برنامه راهبرد: SO
فرصت + قوت
|
برنامه راهبرد: WO
ضعف + فرصت
|
| تهدیدها (Threats) | برنامه راهبرد: ST
قوت + تهدید
|
برنامه راهبرد: TW
تهدید + ضعف
|
.
گام سوم: اولویت‌بندی
گام سوم تعیین اهمیت و امتیازدهی به موارد نوشته شده در لیست است. می‌توانید به پاسخ هر یک از سوالات ذکر شده یک امتیاز ۱ تا ۵ بدهید تا بتوانید آنها را الویت‌‌بندی کنید. در ادامه برای تحلیل سوآت به این اولویت‌بندی نیاز هست. مثلا اگر ۵ مورد نقطه ضعف و ۶ مورد تهدید شناسایی کردید هر کدام را در گروه خود اولویت‌بندی کنید.
گام چهارم: تحلیل
تعیین کنید که بر اساس نوشته‌های گام اول در حال حاضر در کدام وضعیت هستید و باید به کدام سمت حرکت کنید، کدام بخش را باید تقویت، کنترل یا مورد توجه بیشتر قرار دهید. طبعیی است که طبق جدول بالا برنامه راهبرد فرصت + قوت (SO) مطلوب و مقصد بیشتر کسب‌وکارها است. توضیحات زیر اطلاعات بیشتری در مورد چهار برنامه راهبرد دراختیار شما قرار خواهد داد.
برنامه راهبرد فرصت + قدرت (SO): معمولا هر کسب‌وکاری علاقه‌مند قرار گرفتن در این وضعیت است. در این روش کسبوکار با استفاده از نقاط قویت داخلی و فرصت‌های خارجی در حداکثر بازدهی قرار می‌گیرد. بیشترین هم‌افزایی در این برنامه‌راهبرد خلق می‌شود که قرار گرفتن در آن مستلزم عبورد از موانع سه مدل بعدی است.
برنامه راهبرد ضعف + فرصت (WO): در این برنامه راهبرد تلاش می‌شود با استفاده از مزیت‌ها و ارزش‌های موجود در فرصت‌های جدید، نقاط ضعف جبران شود. ممکن است نقاط ضعف باعث عدم امکان استفاده از فرصت‌هاست شود که در این‌صورت، نقاط ضعف با هدف استفاده از فرصت‌ها رفع می‌گردد.
برنامه راهبرد قدرت + تهدید (ST): تلاش برای جلوگیری از تأثیر منفی تهدید‌های پیش رو با تمرکز روی نقاط قوت مهمترین برنامه هدف این برنامه راهبرد است. مثلا وقتی تلاش می‌شود با تقویت بیشتر بخش پشتبانی (نقطه قوت) با تبلیغات و گسترش بازار رقبا (تهدید) مقابله کرد یک برنامه راهبرد (ST) در حال اجراست
برنامه راهبرد تهدید + ضعف (WT): یک برنامه راهبرد برای وضعیت‌های نامناسب با خطرپذیری بالاست. نفاط ضعف و تهدیدها به شدت مانع رشد کسبوکار شده‌اند. درچنین شرایطی باید با این برنامه راهبرد ضعفها و تهدیدها را شناسایی کنید. اولویت‌بندی کرده و با راهکارهایی مثل ادغام، ترکیب، ساده‌سازی، حذف، برون سپاری و.. در جهت عکس موارد تعیین شده حرکت کنید.
روش ذکر شده بالا سادهترین و در عین حال کاربردی‌ترین مدل بکارگرفتن سوآت برای ارزیابی نتایج کسب‌وکارهای اینترنتی است. می‌توانید با مطالعه و مهارت بیشتر ارزیابی‌های دقیق‌تری استخراج کنید. لطفا شما هم تجربه‌ها و مهارت‌های خودتان را در مورد نحوه ارزیابی کسبوکار را با ما در میان بگذارید.
[/restrict]
سلام و عرض اردات
عالی هستید مثل همیشه. این مقاله را قبلا خونده بودم بسیارهم مفید بود مخصوصا برای من که فرصت کافی برای کتاب خوندن اونم از نوع تخصصی ندارم. می خواستم بدونم چیزی به اون اضافه شده که مجددا درصدر مطالب قرار گرفته؟
موضوع و محتوای بسیار جالبی بود.
ممنونم از شما
شخصا احساس میکنم مقالات بیشتری باید در این زمینه بخونم
مخصوصا مقالاتی که تا حدودی با مثال عینی موضوع رو ملموس تر کنند.
بازهم بابت انتشار این محتوا از شما متشکرم